Werk en netwerk als beschermende formule tegen recidive

Het hebben van een relatie, huis en werk verlaagt de risico’s op delictgedrag aanzienlijk. Maar is dit de succesformule die herhaling van dit gedrag voorkomt? Experts Nikki Schouten, seksuoloog (locatie Willem Dreeslaan), Hanneke Waals, forensisch netwerkbegeleider (locatie Oudlaan) en Hanneke Hilverts, casemanager (locatie Utrechtseweg) leggen uit wat beschermend werkt en waarom, en wat ze met hun team in 2021 hebben verwezenlijkt om relatie, werk en wonen voor tbs-patiënten bespreekbaarder en mogelijk te maken.

Netwerk

“Het is niet goed voor de mens dat hij alleen is”, begint Waals. Na veertig jaar in de forensische zorg gelooft ze dat een aantal zaken echt beschermen: “Op de eerste plaats komt werk en structuur: dat er een baas op je wacht, dat je iets nuttigs doet, ergens bij hoort. Op de tweede plaats: een netwerk, mensen die niet weggaan.” Of een woning beschermend werkt? “Een huis is niets zonder dat stukje ‘nodig zijn’.”

Verbondenheid

Verbondenheid is een menselijke basisbehoefte volgens het Good Lives Model, een model voor rehabilitatie in de forensische behandeling. Ook blijkt uit onderzoek dat een partnerrelatie een positief effect kan hebben, doordat gezelschap sociale controle en zingeving biedt. “Maar de kwaliteit van de relatie speelt een doorslaggevende rol.” Zegt Schouten. Zij maakt deel uit van de sectie seksuologie, die in 2021 organisatiebreed werd opgericht om seksualiteit, intimiteit, relaties en alles daaromheen bespreekbaar te maken. “We gaan niet op zoek naar een geliefde voor patiënten. Voor sommige mensen is een partnerrelatie in de tbs niet weggelegd, omdat zij zich op zichzelf willen richten of nog niet de vaardigheden hebben om een romantische relatie aan te gaan. En sommigen willen het ook niet. We kijken vooral heel goed naar waar ze wel naartoe willen. Want verbondenheid kun je op verschillende manieren ervaren, niet enkel romantisch.”

Relaties zijn moeilijk

Tegelijkertijd is een relatie voor patiënten een van de moeilijkste dingen. Toch zoekt Waals altijd naar herstel van relaties: “Het voordeel is dat ik enorm koppig ben”, lacht ze. “En zorgvuldigheid is mijn wapen. Ik hoor alle partijen, en forceer niets. Slecht gedrag is bij vele patiënten geen keuze, omdat het hun ziekte is. Dat probeer ik over te brengen op hun naasten.” Haar aanpak bewijst zich ook op de longcare-afdeling: “In longcare overvragen we patiënten niet. We doen het echt op maat van hun persoonlijke kunnen: ze hoeven niet de 100 meter in 10 seconden te lopen als ze maar één been hebben. En dat werkt. Het heeft ervoor gezorgd dat we in 2021 onze eerste patiënt weer konden doorplaatsen naar de Sluis, ondanks dat hij hier al lang was.”

Dagbesteding

Ten slotte wordt werk genoemd als beschermende factor. Hilverts werkt als casemanager voor transmurale patiënten op locatie Utrechtseweg. Met haar collega zoekt ze naar een nuttige dagbesteding die aansluit bij de wensen en de capaciteiten van de patiënt. “We hebben in ons portfolio veel goede bedrijven die zich openstellen voor onze doelgroep. Bij uitzondering moeten we out-of-the-box denken hoe we een samenwerkingspartner kunnen laten aanhaken. Als we denken dat een plek echt goed is voor een patiënt, investeren we door meer uitleg te geven over de werkwijze, de organisatie, de patiënten. Velen kennen onze doelgroep namelijk enkel uit de media. En vaak zie je juist mogelijkheden ontstaan op die plekken waar mensen er voorheen sceptisch tegenover stonden.”

In 2021 werd het algemene aanbod dagbestedingen flink aangevuld, zoals met zorgboerderij Het Derde Erf, een project dat is opgezet door behandelaar Amanda Oosterwijk. Omdat er behoefte was aan een breder opleidingsaanbod voor patiënten, werd daarnaast met MBO Amersfoort overlegd over onderwijs op maat op de locatie zelf. “Naast de gecertificeerde werkplaatsen op locatie is dit een mooie aanvulling op het aanbod, en een goed duwtje in de rug voor eventueel werk buiten”, vertelt Hilverts.

Betrokkenheid als wapen

De drie experts zijn gedreven om herstel bij patiënten mogelijk te maken. “Je investeert veel, maar je krijgt ook zoveel terug”, vertelt Waals. “En bijna altijd ben ik geslaagd in het maken van verbindingen voor de patiënt.” Ook Hilverts is trots op de voortgang die elk jaar geboekt wordt: “Patiënten brengen hun dagbesteding buiten geregeld naar voren in de rechtbank. Dat ze daarop zo trots zijn, is mooi om te zien.”